Kırkkilit otu

BULUNDUĞU YERLER:Sulak yerlerde, işlenmemiş tarlalarda, dere kenarlarında, bataklık yerlerde, 1450 m. deniz seviyesine kadar yerlerde yetişir.

YAPISI:Çok yıllık otsu bir bitkidir.Bitki uzun, dallı, boğumlu köksap, köksapta kahverengi siyah yumrular bulunur ve 2 türlü sapı vardır: İlkbahardaki ve yaz mevsiminde oluşanlar.İlkbahardaki parlak kahvemsi siyah renkte, meyveli, basit ve spor taşıyan kalkanvari sporofillerden ibaret başaklar ile sonuçlanır.Spdranjlar, sporofillerin yanlarında bulunur.Sporların olgunlaşmasından ve etrafa dağılmasından sonra bu saplar ölür yerine yazlık olanı gelişir, bu yeşil, dölsüz, üreyici ve dallı, 40-50 cm. kadar yüksektirler.Dallar da tekrar omurgalarından dal çıkarırlar, alttakiler daha uzun, yukarıya çıktılkça kısalırlar.Sap ve dalların içleri boştur, uzunluğuna çizgili, 6-12 mızrak gibi yapraklar boğumlarda kaynaşarak döl yatağı ile sarılıdırlar.

KULLANILAN KISIMLAR:Yeşil yazlık saplar kullanılır.Mayıs ayından Eylül ayına kadar toplanır.Gölgede veya 40 dereceye kadar ısılı fırınlarda kurutulur.Kuru bitki; açık yeşil renkte, kokusuz, buruk, az kekre tattadır.Rutubet mktarı %12’dir.Torba veya balya halinde paketlenir, kuru ve havadar binalarda muhafaza edilir.

Küçük atkuyruğu toplanırken bataklık atkuyruğu (E. Palustre L.) ile karıştırılmamalıdır, bunun sapında yeşil dallarda meyve bulunur.Bitkide evisetin alkaloidi, boynuzlu hayvanlar ve domuzlar için zehirlidir.Karasuluk atkuyruğu (Equisetum limosum L.), bunun sapı yeşil, basit veya bireyli dallı; büyük atkuyruğu (E. Telmateja Ehrh.), bunun dölyatağı biz gibi dişlerden (20-30 kadar diş) ibaret, sapı yeşil ve dalsız, 1-1,5 cm. kadar kalındır; kışla yan atkuyruğu (E. Hilyemale L.), bunun sapı dalsızdır, kış mevsiminde alaf olarak atlara verilir.

KİMYEVİ TERKİBİ:Bitki %5 kadar ekvizetonin saponini, nikotin ve ekvizetin akaloidi, 3-metoksipiridin, dimetilsulfon, ekvizetrin, izokversitrin, luteolin flavonoidleri, vitamin C, provitamin A, oksal, ekvizet, akonit ve silisyum asidi, sepi maddeler, albümin, yağlı maddeler, acı maddeler, reçine, alkal (eriyen) ve alkalozemin (erimeyen) silikatlar vs. ihtiva eder.

HANGİ HASTALIKLARDA KULLANILIR:Atkuyruğunun idrar söktürücü ve kan dindirici tesirde olduğu anlaşılmıştır.Bundan dolayı muhtevasında bulunan silisyum asidi ve ondan ayrılanlar anti tüberkuloz (vereme) karşı tesirdedir.Kan tükürme, rahim kanaması, idrar yolları iltihabı, böbrek ve safra kesesi taşları ve akciğer veremine karşı kullanılır.

Atkuyruğu halk tababetinde, altını ıslatan, kan işeme, albümin, su toplama, nikris, siyatik, romatizma, mide ağrıları, yüksek tansiyon, ateros kleroz (damar sertliği), akciğer kanaması, basurlar, kan kusma vs. yerlerde kullanılır.Genişleyen kan damarları, kemik veremi, kanser urları (tümör), ekzamalar ve güç iyileşen yaralara lapa halinde, beyaz akıntıda yıkamada, boğaz ağrılarına karşı gargara şeklinde kullanılması tavsiye edilir.Veteriner hekimlikte hayvanlarda görülen yara ve ülserlere toz halinde ekelenir.