Çuha çiçegi

Çuha çiçeği
(Diğer adı: Çobançiçeği) Çuhaçiçeğigiller familyasının örnek bitkisidir. Kuzey Yarıküre'de yaygın olan çuhaçiçeği, ülkemizde genellikle Doğu Anadolu'nun dağlık kesimlerindeki nemli orman ve çayırlarda yetişir. 15-25 cm. kadar boylanabilen, dayanıklı çokyıllık otsu bitkidir.

Çuhaçiçeği % 10'a kadar varan oranda saponin ile ayrıca glikozitler, uçucu yağ ve flavonitleri içerir. Bazı yerlerde çiçekleri reçel ve şarap yapımında kullanılır. Yaprakları salatalara katılarak ya da et yemeklerinde dolma içi olarak tüketilir. Çuhaçiçeğinin yapraklarını ipekböcekleri pek sever, çiçeklerinin nektarını ise bal arıları yeğlerler.

Çuhaçiçeği bitkisinin tıbbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemlerini; bitkinin çiçekleri, kökü ve yaprakları diye üçe ayırarak şöylece özetleyebiliriz:
Kullanılan Kısımlar: Çiçek, yaprak ve köksaplardır. Çiçekler çiçek açmaya başlarken (Mart- Nisan aylarında) toplanır. Gölgede veya 40 dereceye kadar ısılı fırınlarda kurutulur. Usulüyle kurumayan çiçekler yeşil renk alır. Usulünce kurutulan çiçekler portakal sarısı, çanağıda beyazımsıdır. Kokusu bal kokusunu andırır, tadı tatlımsıdır. Kabul edilen rutubet %12 dir. Balya halinde paketlenir.

Yapraklar çiçek açma ve yeva solma devresinde (Nisan-Mayıs aylarında) toplanır. Gölgede veya 100 dereceye kadar ısılı fırınlarda kurutulur. Kuru yapraklar yeşil, kokusuz ve tatlımsı kezzettedir. Kabul edilen rutubet %12 dir

Kök saplar ilk baharda ( Şubat-Mart aylarında ) bitkinin uyanmasından evvel veya güz mevsiminde tohumların olgunlaşmasından. Yaprakların sararmasından sonra çıkarılır ve yıkanır. Güneşte veya 100 dereceye kadar ısılı fırınlarda kurutulur. Kabul edilen rutubet %12 dir. Torba veya balya halinde paketlenir.

Kimyevi Terkibi: Çiçekler, saponinler ve flavonidler, vitamin C, eterik yağ, sarı boyama, primveraz enzimi, primverin, primulaverin, siklamin glikozidleri, vs. ihtiva eder.

Yapraklar çok miktarda ( %6 kadar) vitamin C, Provitamin A, primverin ve primulaverin glikozidleri, %10 kadar saponin, eterik yağ, primulaverin, primverin, primverin glikozidleri, terpen bileşimi primulagen A,devolemit, vitamin C, provitamin izleri, primula asidi vs. ihtiva eder.

Hangi Hastalıklarda Kullanılır: Balgam söktürücü, sinirleri yatıştırıcı, ağrıları rahatlatıcı ve az derecede yumuşatıcı tesirdedir.

Çuhaçiçeği çiçekleri halk tebabetinde baş ağrısı, sara, titremeli sinir zaafiyeti,vkalp zafiyeti, uykusuzluk, felç vs de kullanılır. Yapraklar muhtevasında vitamin C bulunmasından ötürü salata olarak, haşlanması da baş ağrısına karşı, öksürük vs ye karşı kullanılır. Köksaplar bronşit, boğmaca, uykusuzluk, baş dönmesi, mahmuzlar, nefes darlığı, nikris, zorluklu işeme, böbrek iltihapları vs de kullanılır.

1. Çuhaçiçeğinin çiçekleri; özellikle stresle ilgili gerginliklerde spazm çözücü, yatıştırıcı ve rahatlatıcıdır.

2. Sinirsel kökenli baş ağrılarını iyileştirir. Yarım baş ağrısına (migren) karşı da etkili olur.

3. Uykusuzluğa karşı devadır.

Bu etkileri sağlamak üzere bitkinin çiçekleri ilkbaharda toplanır. Yeşil renkli çiçek zarfı çıkarılıp atılır. Çiçekler gölgede kurutulur. Kurumuş çiçeklerden 1-2 tatlı kaşığı alınıp üzerine 1 bardak kaynar su dökülerek ve 15-20 dakika demlendirilerek bir infüzyon hazırlanır. Bu infüzyondan günde iki-üç kez birer bardak içilir.

1. Çuhaçiçeğinin kökü; göğsü yumuşatır. Balgam söktürücüdür.

2. Terleticidir. Bronşit, soğuk algınlığı, üşümeyle ilgili ürperme ve öksürüğe karşı iyileştiricidir.

3. İdrar söktürücü, müshil ve gaz söktürücüdür.

4. Stresle ilgili gerginliklerde spazm çözücü ve yatıştırıcıdır. Bedeni sakinleştirip gevşetir. Uykusuzluğa karşı iyi gelir. Bu etkilen sağlamak için bitkinin rizomu sonbaharda toprağı kazılıp sökülür ve özenle kurutulur. Parçalanan kökten 1 tatlı kaşığı alınıp 1 bardak suda kaynatılır. Sonra ateş kısılarak 5 dakika daha ısıtma sürdürülüp bir dekoksiyon hazırlanır. Bu dekoksiyondan günde üç kez birer bardak içilir.

5. Çuhaçiçeğinin taze yaprakları; çıban tedavisinde etkilidir. Yapraklar çıbana sarılır. Sık sık değiştirilerek çıbanların iyileşmesi sağlanır