Beşparmakotu

TIBBİ BEŞPARMAKOTU, KURT PENÇESİ




BULUNDUĞU YERLER:Sulak çayırlarda, karasuluk yerlerde, torp bulunan bölgelerde ve dağ eteklerinin taşlıklı yerlerinde yetişir.

YAPISI:15-30 cm. kadar yüksek, dipten dağınık veya doğru sap kıllı, dallı çok yıllık otsu bir bitkidir.Umumiyetle köksap kısa ve kalın, dış tarafı koyu kahve, içi kırmızı renkte, enine kesitte karakteristik koyu huzme teşekkülleri açık olarak görülür.Sapta bulunan yapraklar kısa saplı veya bitişik, dip yaprakları 3 bölümlü ve iri dişli ve büyüktür.Çiçekler uzun saplı, birer adet olarak yaprak koltuklarında bulunurlar.Çiçekler sarı, dörder yapraklı ikişer çanaklı, taç 4 yapraklı, erkek organlar çok sayıdadır.Meyve çok tohumluburuşuk kuru boncuklardır.

KULLANILAN KISIMLAR:Köksaplar kullanılır.Köksaplar erken, ilkbaharda (Mart ayında) veya güzün (Ekim ayında), 2-3 yaşındaki bitkilerin kökleri çıkarılır, yıkanır ve gölgede veya 45 dereceye kadar ısılı fırınlarda kurutulur.Kuru köksaplar kurutulurken madeni eşyaya dokundurulmamalı, madeni temas eden yerler kararır.Kuru bitkinin dışı koyu kahve veya kırmızı kahve, içi kırmızı renktedir.Kokusuz, acı buruk tattadır.Kabul edilen rutubet %14’tür.Balya halinde paketlenir.Kuru ve havadar binalarda muhafaza edilir.

KİMYEVİ TERKİBİ:Bitki tormentilin ve tormentol gkikozidi, kinin ve elagasidi, %35 kadar tanenler (başlıca kateşinler ve flobafenler), reçineli maddeler, eterik yağ, mum, nişasta vs. ihtiva eder.

HANGİ HASTALIKLARDA KULLANILIR:Bitki kan dindirici ve kabız (sıkıştırıcı) tesirdedir.Muhtelif kanamalar (mide ülseri, verem kanamaları, bol adet hali), ishal, beyaz akıntı, şeker hastalığı vs. hastalıklarda kullanılır.

Halk tababetinde dizanteri, sıtma (mavi çentiana karışımı ile), baş ağrısı, angina pektoris, kan işeme vs. hastalıklarda kullanılır.

Haricen göden çıkmasında banyo halinde, ağız boşluğu iltihaplarınde ve diş etlerinin sağlamlaştırılmasında (çalkalayarak) kullanılır.Bitkinin büyünü 1/10 nisbetinde zeytinyağı ile karıştırılır, 20 gün bekletilir, el, ayak, deri çatlamalarına karşı kullanılır.Taze bitkinin bütünün beyaz şarapta 10 gün bekletildikten sonra kuvvet ve iştah için alınır.

KULLANILIŞI:Kıyılmış köksaptan 1 çorba kaşığı 0,5 lt. suda 10 dakika kaynatılır.Günde 3 defa yameklerden evvel birer çay bardağı alınır.

Halk tababetimizde beşparmakotunun soyundan şu bitkiler de tavsiye olunur: Beyaz beşparmakotu (Potentilla alba L.), kalp hastalıkları ve yetersiz adet hallerini düzeltmede;kaz beşparmakotu (Potentilla anserina L.), mide ve bağırsak ağrılarına karşı; gümüşi yapraklı beşparmakotu (P. argentea L.), ishale göz iltihaplarına kompres halinde kullanılır;kuzotu (P. cinerra Chaix) ve (P. recta L.) sürüngen beşparmakotu, zehirli yılan sokmalarına karşı;sürüngen beşparmakotu (P. reptans L.), domuzlarda kuşpalazına, sıtma, ishal, dizanteri, basurlar, diş etlerini sağlamlaştırmak için ağız çalkalamada;(P. rupestris L.), çocuklarda kabakulak hastalığında hem içilir ve hem de hasta yere lapa halinde konur.