Akhavuç

Familyası: Maydanozgillerden, Doldengewaechse, Apiaceae (Umbelliferae)
Drugları: Akhavuç kökü: Pastinacae radix
Akhavuçtohumu: Pastinacae fructus
Akhavuç kökü ve tohumu çay ve tentür yapımında kulanılır.

Giriş: Maydanozgillerin alt grubundan olan pastinakagillerin bilinen 14 türü mevcuttur ve bunların en önemlisi Akhavuçtur. Eskiden Romalılar zamanında akhavuçkökü anasebze maddesi iken sonradan patates ve kerevizin yaygın olarak kulanılmaya başlanması nedeni ile akhavuç zamanla unutulmuştur.

Tarihte akhavuç kökü gut hastalığı ve romatizmaya karşı ve zayıflamak için kulanılmıştır. Vatanı Avrupa ve Asyanın ılıman bölgeleri olup buradan ılıman iklimli diğer ülkelere yayılmıştır. Günümüzde Çin, Amarika ve Kuzey Afrika gibi ülkelerde yetiştirilmektedir. Akhavuç yolkenarları, çimenlikler ve çalılıklarda yetişir. Pastinum kelimesi kazma ve sativa kültür bitkisi anlamına gelir.

Botanik: Akhavuç iki veya çok yıllık bir bitki olup genelikle çatallaşamayan ve dikine yükselen bir bitkidir. Bitkinin köklerinin dışı beyaz, içi beyaz havuç şeklinde fakat havuçtan daha kalın ve bazende iğ şeklindedir. İsmide bu nedenle akhavuç, iğkök, akkök ve koyun havuçu gibi isimlerle anılır. Bazı Türk yazarları bitkiye kara kök veya yabani havuç gibi isimler takmışlardırki bu tamamen yanlıştır, zira ne kökler siyah, nede yabani havuçla bir ilgisi vardır.

Yaprakları kanat şeklinde olup, her kanat yaprak 3-5 çift yaprakcık ve sondaki tek yapraktan oluşur. Yaprakcıkları üç loplu, kenarları dişli, koyu yeşil renkli, parlak ve kısa saplıdır. Çiçekleri şemsiye şeklinde olup bu şemsiyede 15-25 şemsiyecikten meydana gelir, her şemsiyecik 10-20 çiçekten meydana gelir. Taç yaprakları 0,5-1 mm büyüklüğünde altınsarısı renktedir. Tohumları basık 4-6 mm genişliğinde 6-8 mm uzunluğunda eliptik, yeşilimsi sarı, veya esmerimsi sarı renkte ve arkasında bir sapı vardır.

Yetirilmesi: Mart ortasından Nisan sonuna kadar yastıklar, camlıklar veya kasalara ekilen tohumlarının filizlenip 10-20 cm olunca bahçe veya tarlalara ekilir.

Hasat zamanı: Olğunlaşan tohumları taşıyan şemsiyeleri Agustos ve Eylül aylarında toplanır, döğülür ve ayıklandıktan Güneşte kurutulur. Kökleri bitkinin yaprakalrı solduktan sonra çıkarılır, yıkanır ve kurutulur.