Sedef otu
Sedef otu
Sedef otu
Ruta Graveolens
(Diğer adı: Bahçe sedefotu) Sedefotugiller familyasının örnek bitkisidir. Anayurdu bilinmemekte, Avrasya ve Kanarya adalarında yabani olarak yetişmekte, yaz-kış yeşil kaldığı için Avrupa ve ülkemizde bazı bahçelerde sevilerek üretilmektedir. 60-100 cm. boylanabilen, dayanıklı çalıdır. Yuvarlak kesitli, mavi-yeşil renkli gövdesi bitkinin ikinci yılında odunsulaşır. Parçalara bölünmüş, küçük ve yuvarlak yaprakları da mavi-yeşil renkli, acı tatlı ve kokulu, içerdiği yağ benekleri nedeniyle benekli görünüşlüdür.
Bitkinin yeşilimsi sarı renkli gösterişli çiçekleri yaz sonuna doğru açar. Olgunlaşan çiçekleri siyah renkli ve hilal biçimli tohumlara dönüşür. Sedefotu bitkisi güneşli yerleri sevmesine karşın yarı gölgeli yerlere de dayanır. Suyu iyi akıntılı alkalik toprakları yeğler. Ancak bitek olmayan toprakta yetişen bitki daha dayanıklı olur. Bitki, tohumuyla çoğalır ama ağır ağır gelişir. Daha iyisi ilkbaharda bitkinin bölünerek ya da yaz sonunda gövde kalemleri alınarak çoğaltılmasıdır.
Sedefotu bitkisinin topraküstü bölümleri uçucu yağ, alkaloitler, tanen, reçine, rutin adı verilen glikozit ile pektin içerir. Tohum ve yaprakları az miktarlarda tüketilmek koşuluyla bazı ülkelerin mutfağında yer alır.
Antik çağlarda hastalıklara karşı yararlarıyla ün kazanan sedefotuna Latincede. hastalıktan kurtulma anlamına gelen Ruta adı verilmiştir. Bitkinin bazı önemli tıbbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri şöyle özetlenebilir:
Hangi Hastalıklarda Kullanılır: Sinir yatıştırıcı, ağrıları rahatlaştırıcı, sindirimi kuvvetlendirici te sirdedir. Sinir ağrılarına ( histeri, sara, baş dönmesi, asabi kalp), göz merceğinin koyulaşmasında ve göz iltihaplarında kulanılır.
Bitki halk tababetinde kansızlık, ağrılı ve yetersiz adet hallerinde düzenleyici, mide ve bağırsak ağrıları ve iltihabı ilsah, dizanteri, solucanlar, sıtma sklerotik ve yorgunluktan dolayı görme zaafiyatı, başa kan hücumu, basurlar, nefes darlığı, göden çıkması (düşmesi) yüksek kan tazyiki hastalıklarına karşı kullanılır.
Haricen göz zaafında banyo şeklinde; taze yapraklar dövülerek lapa halinde yılan sokması ve romatizmaya karşı; damla halinde bitki aşuresi dış kulak arılarına karşı damlatılarak; 1/10 nisbetinde sert rakı tentürü, romatizma, nikris, nevralji, siyatik, lumbagu vs de oğuşturmakta kulanılması tavsiye edilir.
1. Midevidir. İştahı açar ve sindirimi kolaylaştırır.
2. Gaz söktürücüdür.
3. Yatıştırıcıdır. Spazmları çözer. Spazmla oluşan öksürüğü keser.
4. Kalp çarpıntısı ve endişeden doğan sorunları en aza indirger, isteri durumunu yok eder.
5. Âdet söktürücüdür. Kadınlarda aybaşı dönemini kolaylaştırır ve düzene sokar.
6. Uyarıcıdır.
7. Terleticidir.
8. Solucan (kurt) düşürücü etkisi vardır.
Bütün bu etkileri sağlamak üzere, sedefotunun topraküstü kesimleri, bitki yazın çiçek açmadan önce toplanır ve gölgede kurutulur. 1-2 tatlı kaşığı kurutulmuş ot alınıp 1 bardak kaynar suda 10-15 dakika demlendirilir. Böylece elde edilen infüzyondan, günde üç kez birer bardak içilir.
1. Aynı infüzyon dıştan yorgun gözlere pamukla uygulanırsa göz yorgunluğunu giderir.
2. Ayrıca sedefotu romatizma ağrılarına karşı etkili olur.
3. Karın ağrılarına karşı da etkilidir.
Bu iki etkisinden yararlanmak için, taze sedefotu yaprakları parçalanıp elde ezilerek zeytinyağının içine konulur. Birkaç saat bekletilir. Böylece elde edilen eriyik daha sonra dıştan elle ovuşturularak şikâyetli yerlere uygulanır.
Sedefotunun taze yapraklarından birkaçı ağızda çiğnenirse, yüksek tansiyondan oluşan baş ağrısını geçirir. Sedefotunun yaprakları suda kaynatılıp dekoksiyonu yapıldıktan sonra biraz sulandırılıp cilde uygulanırsa yararlı ve temizleyici olur. Ancak bazı kişilerin cildini kızartabileceği unutulmamalıdır.
Sedefotu gebelikte kullanılmamalıdır, çünkü çok etkili bir çocuk düşürücüdür. Yüksek dozda alınırsa zehirlenmelere yol açabilir.
