SATEROTU, YABANİ KEKİK
THYMUS SP. DIV.
(Labiatea-fam.)
Saterotu soyundan bizde 15 kadar cinsi yetişmektedir. Biz onların hepsine THYMUS SH. DIV. Grubuna dahil ediyoruz.
Bulunduğu Yerler: Memleketin her tarafında orman ve orman alanlarında, çayırlarda yol boylarında taşlıklı, kayalıklı, otlu yerlerde yetişir.
Yapısı: 30 cm. kadar uzunu sürüngen veya yatık çok yıllık otsu veya yarı çalı bitkiden nadiren 20 cm. kadar çiçek verecek dallar yükselir. Yapraklar karşılıklı, ufak, kısa saplı veya bitişik, uzunca mızrak biçiminde, eliptik veya yumurta şeklinde, bütün kenarlı, çıplak veya kıllı nokta gibi bezimsi kıllardan eterik yağ çıkar. Çiçekler belirsiz iki dudaklı, beyaz erguvani veya pembe renkte ufak, sık veya başak şeklinde aralıklı, süpürgemsi çiçek demeti üst yaprakların koltuğunda toplu halde bulunurlar. Meyve kuru, yeşilimsi veya kahverengi, birer tohumlu dört bölüme ayrılır. Hepside hoş koku yayarlar. Kabul edilen rutubet % 12 dir. Balya halinde paketlenir. Kuru ve havadar binalarda binalarda muhafaza edilir.
Kullanılan Kısımlar: Çiçekli saplar kullanılır. Mayıs eylül aylarında toplanır. Gölgede veya 35 dereceye kadar ısılı fırınlarda kurutulur. Kuru bitki açık kahve rengi, seyrekolarak yeşil saplı yaprak ve çanak yeşil, çiçekler gül kırmızısı veya menekşe rengi, hoş kokulu ve az acı tattadır. Kabul edilen rutubet payı % 12 dir.
Kimyevi Terkibi: (timol, karvakrol, l-de-pinen, terpinen, terpineol, l-borneol, kariofilen, linalool, vs.den ibaret) eterik yağ, organik asidler, az miktarda favonoidler, luteolin, 7-B-glikozidlluteolin,7-diglikozidluteolin, acı ve sepi maddeler, madeni tuzlar, reçine vs. ihtiva eder.
Hangi Hastalıklarda Kullanılır: Bitki balgam çıkartıcı, ağrı ve sinirleri yatıştırıcı, gaz çıkartıcı ve dezenfeksiyon (eterik yağ) te sirindedir. Her çeşit öksürük (bronşitli, grip zatürre, nefes darlığı), başlıca sinirse mide ve bağırsak ağrıları kronik gastrit, mide ülserleri, bağırsak sancı ve gazlar, baş ağrısı, tufeyli hastalıklar (trihineloz, trihosefaloz, ankilostomatoz vs.) da kullanılır.
Saterotu halk tababetince uykusuzluk, kansızlık, ağrılı adet vesair hallerde kullanılması tavsiye edilir. Haricen diş ağrısında gargara, çıban, cerahatlı yaralar, yanıklar, burkulma vesairde lapa halinde, sinir hastalıklarında banyo olarak kullanılır. Vteriner hakimlikte hayvanlarda şap hastalığına karşı lapa halinde kullanılır. Parfümeri ve konserve sanayiinde de kullanılır.
Kullanılışı: bitkiden 2 çorba kaşığı 0, 5 lt. kaynar su ile haşlandıktan sonra 2 saat bekletilir. Günde 4 defa yemeklerden evvel birer çay bardağı alınır. Bal ile tatlılaştırılarak çay gibi de (bir çay bardağına 1 kahve kaşığı) içilebilir.
