Lavanta

Ballıbabagiller familyasındandır. Anayurdu Akdeniz havzası olan Lavandula cinsi, kışın yapraklarını dökmeyen 20 kadar çalımsı görünüşlü çokyıllık bitki türünün ortak adı lavantadır. Bu türlerden bazısı ülkemizde de yetişmektedir. Bunlardan konumuzla ilgili olan ikisini, önce İngiliz lavantası (L. angustifolia-L. spica=L. vera=L. officinalis) türünü ve daha sonra ayrı bir bölümde Karabaş lavantası (L. stoechas) türünü ele alacağız.

İngiliz lavantası ya da kısaca lavanta, en çok 1 m. kadar boylanabilir. Gövdesi dört köşe kesitli, yeşil renkli ve hoş kokuludur. Ancak, bitkinin ikinci yılında gövde odunsulaşır. Grimsi yeşil renkli, ince uzun ve hoş kokulu yaprakları; uzun sapların ucunda seyrek başaklar oluşturarak yaz aylarında açan, çok kokulu, lavanta mavisi renkli çiçekleri vardır.

Bitkinin gövde, yaprak, sap ve çiçeklerine özel kokusunu veren, bunların üzerinde bulunan küçük yıldızsı tüyleridir. Lavantanın sonbaharda olgunlaşan küçük meyvelerinin her birinde, dörder adet fındıkçık şeklindeki tohumu yer alır. Güneşli ve açıklık alanları, suyu iyi akıntılı kireç içeren kumlu toprakları seven lavanta, tohumlarıyla, sonbaharda alınan gövde çelikleriyle ya da bitki tabanının bölünmesiyle çoğaltılır.

Lavanta, içinde organik asitler bulunan uçucu yağ ile glikozitler, alkaloitler ve tanen gibi maddeleri içerir. Bu uçucu yağın damıtılmasıyla elde edilen lavanta esansı (lavantayağı) parfümeri endüstrisinde önemli bir hammadde olarak kullanılır. Ayrıca geleneksel şekilde lavantanın yaprak ve çiçekleri odalarımıza güzel koku veren potpuri tabağına, yatak odalarımızdaki güzel koku torbalarına konulur. Lavanta esansı yatak çarşaflarına serpilir.

Sağlığa yararlı etkileri uzun zamanlardan beri bilinen ve kullanılan lavantanın tıbbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri :

Kimyevi Terkibi: (linalilasetat, l-linalool, nerol, graniol, borneol, sitral, sineol, a-pinen, osimen, a-flaudren, kanfen, a-B- kariofilen, kumarin, furfurol vesairen mürekkep eterik yağ, sepi maddeler saponinler glikozidler ve acı maddeler vs. ihtiva eder.

Hangi Hastalıklarda Kullanılır: Bitki sinirleri yatıştırıcı ağrıları rahatlaştırıcı ve dezenfeksiyon tesirdedir. Zindeleştirici ve idrar söktürücü te siri vardır. Nevrasteni, migren, histeri, asabi kalp hastalıklarına karşı kullanılır. Aynı zamanda bağırsak ağrıları, uykusuzluk, gastrit, bağırsaklarda gaz birikintisine karşı kullanılması tavsiye edilir.

Lavanta çiçeği halk tababetince baş ağrıları, şizofreni, baş sersemliği halinde, haricen mide ağrılarna( Şekil-1 de HED şemasındaki bölgelere bak) , feçlere romatizmaya konur. Naftalin yerine elbiseler arasına serpiştirilerek güvelere karşı kullanılır. İspirtoda eritilen eterik yağ romatizma ağrılarına karşı çok iyi tesir yaptığından kullanılabilir. Lavanta çiçeği parfümeri ve içki sanatiindede kullanılır.


1. Sinirleri yatıştırıcı ve spazm çözücüdür. Özellikle depresyonla ilgili aşırı sinirlilik durumunda yatıştırıcı olur. Uykusuzluk halini giderir.

2. Stresle ilgili baş ağrılarında etkili bir iyileştiricidir.

3. Bitkinlik ve güçsüzlük durumlarında, merkezi sinir sistemini ve dolayısıyla bedeni güçlendirici bir toniktir.

4. Saman nezlesini geçiştirmede etkili olur.

5. Sindirim sistemi üzerinde olumlu etkileri vardır. İştahı açar, sindirimi kolaylaştırır. Mide ve bağırsaklardaki gazı söktürür.

6. Kusma refleksini bastırır.

7. İdrar söktürücüdür. Böbrekleri temizler.

8. Öksürüğü kesici ve ateşi düşürücü etkileri de vardır.

Sağlığa çok yararlı bütün bu etkilen sağlamak üzere, lavantanın taze sürgünleri yaz başında ve çiçekleri iyice açtıklarında toplanır. 35 C dereceyi aşmayan sıcaklık ve gölge yerde bunlar özenle kurutulur. Birbirine karıştırılan kurumuş sürgün ve çiçeklerden 1 tatlı kaşığı alınıp üzerine 1 bardak kaynar su dökülerek ve 10 dakika süreyle demlendirilerek bir infüzyon elde edilir. Bu infüzyondan, günde üç kez birer bardak içilir.

Ayrıca lavanta romatizma, burkulma ve kırık yerlerinin ağrılarında rahatlatıcıdır. Akneli cildi temizler. Duyarlı ciltler için tonik sıvı oluşturur. Bu durumlarda yararlı etkiyi sağlamak üzere, lavanta çiçeklerinin damıtılmasıyla elde edilen ve piyasada satılan lavanta esansı (lavantayağı) kullanılır. Bu yağ içilmez. Yalnızca şikâyetli yerlere, elle ovularak dıştan uygulanır. Duyarlı ciltler içinse, küvette hazırlanan banyo suyuna katılır.