Mazı

(Diğer adı: Batı mazısı) Selvigiller familyasındandır. Anayurdu Kuzey Amerika olan ve 6 türü bulunan mazılar, günümüzde dünyanın pek çok ülkesinde yetiştirilmektedir. Bu mazılardan T. occidentalis türü, çeşitli formlarıyla ülkemizde park ve bahçelerde süs bitkisi olarak sıkça yetiştirilmektedir. Mazı, 20 m'ye kadar boylanabilen, tacı piramit biçimini oluşturan, sık dallı hepyeşil (belli mevsimde tüm yapraklarını dökmeyen) bir orman ağacıdır. Ancak, çevremizde genellikle küçük örneklerini görürüz.

Mazının ana sürgünlerinde ayrı ayrı dizilmiş pul biçimli yapraklarının uçları sivridir. Yan sürgünlerinin yapraklarında, küresel yağ bezleri bulunur. Mazının dişi çiçekleri döllenip 1 yılda olgunlaştığında, yumurta biçimli, 15 cm. uzunlukta kozalaklar oluşturur. Deri gibi sert olan her kozalak pulunda, iki adet basık, kanatlı tohum bulunur. Mazı, iyice olgunlaşan ve açılıp aralanan kozalak pullarının arasından uçan tohumlarının çevreye dağılmasıyla çoğalır.

Mazı ağacının sarı-yeşil renkli odunundan elde edilen kerestesi, hafif ve pek dayanıklıdır. Özel amaçlarla makbul sayılarak kullanılır. Mazıların yaprak ve sürgünlerinde, tajon adı verilen uçucu yağ, flavonit, meyve şekeri, yapışkan bitki özü ve tanen bulunur.

Kimyevi Terkibi: % 70 kadar galatoninler, serbest gal asidi, elag asidi vesairedir.

Hangi Hastalıklarda Kullanılır: Midevi ve kan dindirici. Mazılar ; halk tababetinde ishal, dizanteri, çeşitli kanamalar ve zehirlenmelerde ugulanır. Haricen, sulu ekzamalarda ve saç boyamalarında kullanılır. Boya sanayiinde de kullanılır.

Kullanılışı: Dövülmüş mazılardan 1 kahve kaşığı 0,5 lt. suda 15 dakika kaynatılır. Günde 4 defa yemeklerden evvel birer çay bardağı alınır. Bizde en çok sapsız meşe (Quercus robur) mazı meşesi (Quercus robur) türlerinde yaygın halde bulunur. Bunlarda bulunan mazılarda % 30 miktarında tanen.

Mazının körpe sürgünlerinin, yani o yıl süren ince dal ve yapraklarının, sağlığımıza yararlı birçok etkisi vardır. Bu etkileri ve faydalanma yöntemlerini şöylece özetleyebiliriz:

1. İdrar söktürücü, doku ve damar büzücü, bağırsak kurtlarını (solucanları) döktürücü, terletici, kasları gevşetici, insan bünyesini destekleyici ve iyileştirici etkiler taşır.

2. Sedef hastalığının ve romatizmanın tedavisinde yardımcı olur.

3. Kadınlarda geciken aybaşını başlatır ve aybaşını düzene sokar.

Bu etkilerinden yararlanmak için körpe mazı sürgünleri yıl boyunca, ama daha iyisi yaz mevsiminde toplanır. Bu sürgünler güneşsiz ve havadar bir yerde iyice kurutulur. Kuru sürgün ve yaprak karışımından 2 tatlı kaşığı alınıp üzerine bir bardak kaynar su dökülerek ve 10 dakika süreyle demlendirilerek bir infüzyon hazırlanır. Bu infüzyondan, günde üç kez birer bardak içilir.

Ayrıca mazı, siğillerin iyileştirilmesinde de etkili olur. Bu etkisinden yararlanmak için yukarda hazırlanışı verilen infüzyon, siğillerin üzerine sürülüp sıkıca ovuşturulur. Gebe kadınlar, düşüğe neden olabileceği için mazı kullanmamalıdır.