Kişniş

Diğer adları: Aşotu, Kişnişotu) Maydanozgiller familyasındandır. Anayurdu Akdeniz havzası olup günümüzde birçok yerde ve ülkemizde yabani bitki ya da kültür bitkisi olarak yetişmektedir. 60 cm'ye kadar boylanabilen biryıllık otsu bitkidir. Gövdesi yuvarlak kesitli, boylamasına oluklar halinde çizgili, soluk yeşil renkli ve dallara ayrılan yapıdadır.

Bitkinin alt ve üst bölümündeki yaprakları farklı görünüşte olur. Alt yaprakları maydanoz bitki-sininkilere benzer. Hafif tüylü, tuhaf ve pek de hoş olmayan koku taşırlar. Bitkinin üst kesimindeki yaprakları ip gibi ince ama düzgün kesimli ve gene hoş olmayan keskin ve tuhaf kokulu olurlar. Yaz başı ile ortası arasında gevşek şemsiyeler oluşturarak açan, beyaz ya da pembemsi açık mor renkli küçük çiçekleri olgunlaşınca, 2-7 mm. çapında yuvarlak, açık kahverengi tohum kılıfını taşıyan kokulu, kuru meyvelere dönüşür.

Bol güneşli yerleri, bitek ve hafif toprakları seven kişniş bitkisi, tohumları sonbaharda ekilerek çoğaltılır. Ancak, çapraz döllenmeyle bitkinin yozlaşması meydana geleceğinden, rezeneden uzak yerlere ekilmesine dikkat edilmelidir.

Kişnişin tohumunu taşıyan meyvesinde nişasta, tanen, şekerler, sabit ve uçucu yağlar bulunur. Uçucu yağında yüksek oranda coriandrol ile düşük oranda geraniol, borneol, pinen, phelladron ve asetik asit vardır.

Kişniş tohumları pastacılıkta, baharat olarak bazı çorba ile yemeklerin hazırlanmasında, içki endüstrisinde ve kişniş şekerinin yapımında kullanılır. Bazı yerlerde bitkinin körpe yaprakları salata ve güveçte pişen yemeklere katılır. Gövde ve kökü de sebze gibi pişirilip yenir.

Eski Mısır papirüsleri, Çince ve Sanskritçe metinlerde ve hatta incil'de sağlığa yararlı etkilerinden övgüyle söz edilen kişnişin, Kimyevi Terkibi: (linolool-d-a-pinen, B-pinen, n-simol, dipenten, a-terpinen, terpinolen, a-felandren vs den ibaret) eterik yağ, borneol, gareniol, az miktarda alkoloidler, yağlı maddeler, albüminler, bornilasetat, desilaldehid, sirke ve desil asidi vs . içerir.

Hangi Hastalıklarda Kullanılır: Bitki hazmı kolaylaştırır, ağrıları rahatlaştırır tesirde olup gaz çıkartır ve öksürüğü keser.

Kişniş halk tababetinde mide ve bağırsak ağrıları, gazlar ishal, dizanteri, öksürük, nefes darlığı, kusma befes borusu(trahelt) bronşit, süt artışında kullanılır.

Haricen birçok iltihaplara karşı, çıban, cerahatlı yaralar vesairede lapa halinde kullanılır. Veteriner hakimlikte hayvanlarda solucanlara karşı kullanılır.

1. Kişniş tohumları içerdiği yağlarla mideyi uyarır; iştahı açar, sindirimi kolaylaştırır ve hazımsızlığa iyi gelir.

2. Aynı nedenle mide ve bağırsaklardaki gazı söktürür.

3. Aniden başlayan mide ve karın ağrılarını bastırır.

4. Özellikle çocuklarda diyareyi kesici etkiler yapar.

5. Hafif yatıştırıcı etkisi vardır.

Kişnişin bu etkilerinden yararlanmak üzere, bitkinin çiçek şemsiyeleri yaz sonunda alınır ve tohumlarının olgunlaşması için gölgeli ve havadar yerde bir süre bekletilir. Sonra şemsiyeler başaşağı edilerek bir kâğıdın üzerine sallanır ve dökülen tohumları toplanır. Bunlardan ya da piyasadan alman kişniş tohumlarından 1 tatlı kaşığı kadarı biraz ezilerek 1 bardak kaynar suya dökülür. Kabın üzeri sıkıca kapatılarak 5 dakika süreyle demlendirilir. Bu şekilde elde edilen infüzyon, yemeklerden önce birer bardak olarak içilir. Aynı etkilerinden yararlanmak için, tohumları yemeklerden önce ağızda çiğnenebilir.

Kişniş antiseptik (mikrop kırıcı) etkiler de taşır. Bu etkisinden yararlanmak için yukarıda tarifi verilen infüzyon, akne ya da yaraların üzerine uygulanır.