Isırgan yaprağı

Diğer adları: Dalayan diken, Gidişkenotu, Sırganotu) Isırgangiller familyasının örnek bitkisidir. Dünyanın tüm ılıman bölgelerine yayılmış Urtica cinsi 50 kadar bitki türünün ortak adı Isırgan'dır. Bunlardan 5 türü ülkemizde toprağı nemli olan kırlarda, yol ve tarla kenarlarında, bahçelerde ve duvar diplerinde sıkça görülür. 1 m. kadar boylanabilen, üzeri ısırıcı tüylerle kaplı, bir ya da çok-yıllık bitkilerdir.

Yaprakları karşılıklı çapraz dizilişli, kenarları dişli, ucu sivri ve oval biçimlidir. Yaprak koltuklarından çıkan yeşilimsi renkli, tek eşeyli çiçek kümeleri yaz başından sonbahar başına kadar açar. Isırganın gövdesi dört köşe kesitli ve tüylü; kökü rizom gibi çok yayılıcıdır. Bitki, döktüğü minik tohumlarıyla ya da yayılıcı köklerinin filizlenmesiyle çoğalır.
Kimyevi Terkibi: Yapraklar vitamin K, urtisin glikozidi, sepi ve albüminli maddeler, karınca asidi, histamin, vitamin C vitamin B2, provitamin A pantonen asidi, sitosterin, B-karıtin, ksantofil, violaksantin vs. ihtiva eder. Köksaplar nişasta, sepi maddeler vs. ihtiva eder.
Isırgan bitkisinin tüm yüzeyini saran ve değildiğinde insan tenini yakan ısırıcı tüylerinde formik asit ile tüm bitkide histamin, klorofil, asetilkolin, demir ve C vitamini bulunur. Bazı yerlerde pazarlarda satılan ısırgan, suda kaynatıldığında yakıcı etkisini yitirdiği, yararlı ve güçlü bir besin olduğu için haşlanarak ıspanak gibi pişirilip yenir. Kurutulduğunda iyi bir hayvan yemi olur.
Hangi Hastalıklarda Kullanılır: Bitki, kuvvet verici, kan dindirici te sirdedir. Mafsal ağrıları (romatizma, artrit), kas hastalıkları, hastalıktan sonraki dermansızlık, terleme (kansızlık halinde), kaşıntı, ergenlik sivilcelerinde tatbik olunur.

Halk tababetinde; rahim ve basur kanamaları, kritik devrede adet bozuklukları (klimaktor devresi), kronik varikoz, ülser ve avitaminozlar, burun kanaması, kan tükürme, devamlı ve aşırı adet hallerinde, kurdeşen , şeker hastalığı hastalığı, baş dönmesi, baş ağrısı, nefes darlığı, virgül asabi bayılmalar, sarılık, mide ve bağırsak hastalıkları, annelerde süt artışı , karaciğer ve safra ağrıları gibi hastalıllarda kullanılır. Harici olarak romatizmalı yerler , taze ısırgana yaktırılır.

Isırgan köksapları haşlaması kalp kaslarının kuvvetlenmesi için içilir, sirke ile elde edilen tentür, kepek ve saç büyümesinde kullanılır. Tohumlar yoğurt ile karıştırılarak şeker hastalığına karşı alınır. Yapraklar 1/10 zeytin yağı ile bekletilerek yaraların yağlanmasında kullanılır.

Kullanılışı: Yapraklardan iki çorba kaşığı 400 gr. kaynar suyla haşlanarak iki saat bekletilir. Günde dört defa yemeklerden evvel birer çay bardağı alınır; köksaptan bir çorba kaşığı aynı miktarda suda 10 dakika kaynatılır, aynı usulde içilir.

Halk tababetimizde küçük ısırgan otu (urtica urens L.) birevli, çiçek demeti iki santim kadar uzun olan küçük ısırgan bir yıllık bitkidir. Aynı hastalıkların tedavisinde kullanılır.

1. Toniktir. Bedeni güçlendirir ve destekler.

2. Burun kanamaları ve kadınlarda dölyatağı kanamalarında doku ve damar büzücü özellikleriyle kanamayı kesici etki yapar.

3. İdrar söktürücüdür.

4. İştah açıcıdır.

Bu etkilerinden yararlanılmak üzere, ısırgan çiçek açtığında gövde, yaprak ve çiçekleri hep birlikte toplanarak gölge yerde kurutulur. 1-3 tatlı kaşığı kurumuş ısırgan karışımı üzerine 1 bardak kaynar su dökülüp 10-15 dakika süreyle demlendirilerek hazırlanan infüzyon, günde üç kez birer bardak olarak içilir.

1. Isırgan, romatizma ve siyatik ağrılarına karşı etkilidir.

2. Saç ve tırnakların ana maddesi olan ke-ratini güçlendirerek saç dökülmelerini ve tırnak kırılmalarını önler.

3. Çocuklarda oluşan egzamada ya da sinirsel kökenli cilt rahatsızlıklarında etkilidir.

Bu durumlarda ısırganın infüzyonu ya da daha iyisi dekoksiyonıı kullanılır. Dekoksiyonun hazırlanması için 3-4 tatlı kaşığı kurumuş ısırgan karışımı alınır. Kaynama noktasına kadar ısıtılıp sonra kısık ateşte ısıtma işlemi 15 dakika daha sürdürülür. Elde edilen dekoksi-yon romatizma ve siyatik ağrılı yerlere ılık olarak uygulanırken elle ovuşturularak o bölgeye yedirilir.

Saç dökülmelerinde bu dekoksiyonla friksiyon yapılır. Tırnak kırılmalarında tırnaklar dekoksiyona batırılır. Egzama ve diğer deri şikâyetlerinde aynı dekoksiyon dıştan uygulanır.