Gülhatmi

Önemli türleri: Tıbbi hatmi, Gülhatmi) Ebegümecigiller

Tıbbi hatmi (A. officinalis)'in kökü % 25-35 oranında bitki sıvısı, nişasta, sakkaroz, tanen, pektin ve asparin; yaprakları yapışkan sıvı ile eser miktarda esans içerir. Bazı yerlerde hatmi çiçekleri ve körpe yaprakları salatalara katılır. Körpe yaprakları sebze gibi haşlanarak yenilir.

Kimyevi Terkibi: Bitkinin çiçek ve yaprakları başlıca helmeli (sümüklü) madde ve % 0,02 kadar eterik yağ, vitamin C, vs. ihtiva ederler. Kökler % 35 kadar helme 8 heksozlar ve pentolar , galakturon asidi vs. den ibaret), asparagin, betain, sakaroz, yağlı maddeler, pektin, nişasta vs. ihtiva eder.

Hangi Hastalıklarda Kullanılır: Bitki iltihaplanmaya karşı, yumuşatıcı ve balgam söktürücü te sirdedir. Buda başlıca helmeli maddeler ihtiva etmesinden ileri gelmektedir.

Tıbbi hatmi Halk tababetinde öksürük, nefes darlığı, ses kısıklığı, mide ve bağırsak iltihabı, midede ekşime ve ülser, böbrek ve mesane iltihabı, zor işeme, beyaz akıntı, ishal, dizanteri vs. hastalıklara karşı kullanılır. Haricen lapa halinde çıban ve yaralara konur, ses kısıklığında gargara, göz iltihaplarında ve emzikli annelerin meme yaralarına karşı kompres halinde kullanılır.

Kullanılışı: Bitkiden 1 çorba kaşığı 0,5 lt. soğuk suda 1 saat bekletilir. Elde edilen mayi bal veya nebetşeker ile tatlılaştırılır, günde 4 defa yemeklerden evvel alınır.

Halk tababetimizde solgun hatmi (althaea pallida willd.) ve bahçelerde yetiştirilen gülfatma (althaea rosea (L.) Cav.) cinslerin kökleri de aynı hastalıklara karşı kullanılır.

1. Mideyi yatıştırır, bağırsakları yumuşatır.
2. İdrar söktürücüdür.
3. Nezleyi hafifletir. Göğsü yumuşatır ve balgamı söktürür.

Bu etkilerinden yararlanılmak üzere, hatminin çiçek açışından sonra toplanan yaprakları, gölge ve havadar bir yerde kurutulur. 1 tatlı kaşığı kurumuş yaprak, 1 bardak su içinde kaynama noktasına kadar ısıtılır, sonra ateş kısılarak 10-15 dakika daha ısıtma işlemi sürdürülür. Böylece hazırlanan dekoksiyondan günde üç kez birer bardak içilir.

Hatmi sakinleştiricidir. Ağız, boğaz ve diş diplerindeki ülserlere iyi gelir. Bu durumlar için, yukarıda anlatıldığı şekilde kurutulan hatmi yapraklarından 1-2 tatlı kaşığı alınıp üzerine 1 bardak kaynar su dökülerek ve 10 dakika demlendirilerek bir infüzyon hazırlanır. Sakinleştirici etkisi için günde üç kez birer bardak infüzyon içilir. Aynı infüzyonla yapılan gargara, ağız ülserlerine iyi gelir.

Ayrıca hatmi bedendeki yaraları iyileştirir. Bunun için, hatmi yaprakları ezilerek bir yara lapası hazırlanır. Bu lapa yaralara dıştan uygulanır.