Şerbetçi otu

ŞERBETÇİOTU, MAYAOTU 

HUMULUS LUPULUS L. 

(Conabaceae-fam.)

kendirgiller familyasındandır. Anayurdu Kuzey Amerika ve Avrasya olan, belli mevsimde kısmen ölen ama çokyıllık olan tırmanıcı bitkidir. Bira endüstrisi için Avrupa'da geniş ölçüde tarımı yapılan bitki, ülkemizde aynı amaçla Bilecik ve Bursa yörelerinde üretilmekte, ayrıca Kuzey Anadolu'da kendi kendine doğada yetişen şerbetçiotu örnekleri seyrek de olsa görülmektedir. 

Yetişmesi için ılıman iklim ve zengin toprağa; sarılması için yüksek direk ve aralarına gerilmiş tellere gereksinen şerbetçiotu, 7,5 m'ye kadar uzayabilir. Kırmızımsı yeşil renkli ince ve sert gövdesi, neyi bulursa ona sarılıp uzar; ama yaz sonunda yapraklarıyla birlikte ölür. Ertesi yıl aynı kökten yeni sürgünleri çıkar. 

Asmanınkileri andıran yaprakları uzun saplı, 3-5 parçalı, iri, karşılıklı dizili, kenarları dişli, normal yeşil renkli ve kalp biçiminde olur. Yaz sonunda açan kozalakçığa benzeyen sarımsı yeşil renkli dişi çiçek tomurcukları olgunlaşınca irileşir ve kâğıdımsı bürgülere dönüşür. Bitkinin erkek çiçekleri ayrı bitkide açar. Şerbetçiotu bitkisi tohumuyla, kökleri bölünerek ya da genç piçleri ilkbaharda sökülüp ayrı yere dikilerek çoğaltılır. 

Şerbetçiotu bitkisi uçucu yağ, acı maddeler (humilon, lupulon), reçine, tanen ve mum içerir. Dişi çiçekleri strobili lupuli adlı bir maddeyi oluşturur. Bu madde en az 1200 yıldan beri bira yapımında kullanılmaktadır. Şerbetçiotunun genç sürgünleri bazı ülkelerde soyulup kuşkonmaz gibi pişirilerek yenir.

Hangi Hastalıklarda Kullanılır: Bitki sinirleri yatıştırıcı, ağrıları rahatlaştırıcı ve idrar söktürücü te sirdedir. Asabiye ve mide ağrılarına karşı kullanılır. 

Şerbetçiotu kozalakları halk tababetinde ağrılı işeme, ağrılı adet , baş ağrısı, uykusuzluk, sarılık, safra kesesinde taş ve kum, mesane, idrar yolu ve prostat bezi iltihabı, cinsi arzuyu sakinleştirici, sirace, gayrı ihtiyari meni akması (ihtilam) vs. kullanılır. 1/10 nisbetinde kırmızı şara içerisinde 8 gün bekletildikten sonra sarılık hastalığına karşı verilir. 

Haricen şişkinliklere ve ülsere tavsiye olunur. Deri kanserine domuz yağıyla karıştırıarak sürülür. Veteriner hekimlikte hayvanlarda su toplamada kullanılır. 

Bitkinin tıbbi etkileri ve bunlardan yararlanma yöntemleri şöyle özetlenebilir: 

1. Hafif bir yatıştırıcıdır. 
2. İştah açıcıdır. 
3. Sindirimi kolaylaştırır. 
4. İdrar söktürücüdür. 
5. Bedeni güçlendirici toniktir. 

Bu etkileri sağlamak üzere, olgunlaşmamış çiçek kozalakçıkları yaz sonu ile sonbahar başında toplanıp gölgeli, havadar bir yerde özenle kurutulur. Böyle kurutulmuş çiçeklerden 1 tatlı kaşığının üzerine 1 bardak kaynar su dökülerek 10-15 dakika demlendirilip infüzyon hazırlanır. Bu infüzyondan günde bir bardak içilir. 

Şerbetçiotu, merkezi sinir sistemi üzerindeki yatıştırıcı etkisiyle aynı zamanda iyi bir uyku ilacı etkisi yapar. Bazı kişilerde şehveti yok edici (anafrodizyak) etki gösterir. Böyle durumlar için yukarıda verilen infüzyon tarifinden, yatmadan birkaç saat önce 1 bardak içilir.